Contemporary Istanbul art fair ice magazine Social Art and Its Contemporary Dynamics Is Istanbul a Laboratory documenta Kassel sculpture Guardians of Time by Manfred Kielnhofer

ice magazine

Contemporary Istanbul art fair 2013
Guardians of Time by Manfred Kielnhofer page 41-45
Toplumsal Sanat ve Güncel Dinamikleri
İstanbul bir Laboratuvar mı?
Hasan Bülent Kahraman

Social Art and

Its Contemporary Dynamics

Is Istanbul a Laboratory?

Hasan Bülent Kahraman

The transition from the twentieth to twenty-first century did not only refer

to a temporal continuity and it wasn’t happening by nature. Continuity

of time was going to bring us to the twenty-first century anyway. On the

other hand, the twenty-first century was also bringing us to the concept

of “millennium,” which had an importance in Western metaphysics.

Since human relationships are based on transforming nature on a cultural

platform through intellectual effort, and humanity struggles to overcome

and restrain the nature on these levels, the twentieth century gives way to

the twenty-first century on the verge to a profound intellectual break.

During the transition to the twenty-first century, the most important issue

was the great criticism against the idea of modernity and the grand split

it undergoes. During the twentieth century, using different methods, all

nations agreed on the notion of modernization that was in some sense

developed as the homogenization of humanity and can be summarized

as installing Western metaphysics into ‘outsider’ societies but the result

was the same: a systematic formation that prioritizes and is led by the

government. This transformation would be based on two big pillars:

refusal of the past, along with the complete cultural baggage if necessary,

and the reconstruction of the subjects, the human beings towards the

guidance of the government.

This method, which can be described as the abolition of the subject,

made it natural for the great totalitarian regimes to appear. The twentieth

century means millions of people abolished by those regimes.

During the evolution towards the twenty-first century, the first

protestations were against the hegemony of the radical rationality

that had built this system. Because, post-Weber bureaucracy with a

government and organon was the concentration point of rationality. In

the end, the Cartesian radical rationality was the imprisonment of human

consciousness in the human consciousness itself. With this appreciation,

science as a tool to control nature had turned into a superior category

that left no space for the subjectivity of the individual.

The re-emergence of the subject, and its desire to bring forward the sum

of values hidden inside it is a problem of identity. Of course, politics of

memory and space can be added to that. The Proust-esque memory as

‘remembering today’ and the coincidences and spontaneities that makes

it work was replaced by a remembering policy that offered multiple

choices and multiple consciousnesses. A Bergsonian integrity of time

was no longer needed either.

Within this new appreciation, subjects were the individuals who would

build their own existence with their own willpower.

Such an assent did not only drive back the notion of state, but it also

brought forward the notion of publicum, the sense of community. This

innovation begins with the replacement of the notion of society with

societies. We can also call these communities. Once the communities

emerged, spatial politics changed firstly. The vertical depth of the space

that contained the homogeneous and uniform humans now was going

to be replaced with a horizontal span that meant varieties living together.

These varieties living together in a narrow area without conflicting but

“rubbing” to each other created the new forms of social space.

On the other hand the space the communities have been created is now

only topological, it’s not a notion that directly belongs to the “ground.”

The twenty-first century has unexpectedly found itself in an almost scary

virtuality with the innovations electronic media has created. The “crowd”

Plato heavily criticized in the context of “theatricality” in his last dialogue

Nomo, is not only in the amphitheatre or agora anymore. It is everywhere.

Furthermore, what’s produced now is not “common thoughts” anymore;

it is the “uncommon” thoughts.

What does art represent in this structure?

The answer is hidden in two points. First, this stadium is a matter

of democracy. A pluralist democracy that is based on varieties and

nourished by interaction is not a utopia but a reality for the twenty-first

century. Secondly, if we can talk about this kind of democracy, then the

relationship between art and community will also turn into another phase.

The new phase of the relationship between art and community makes

the visibility of art inevitable. As a form of production that is pluralist

and based on varieties, art is the reference point of this new sense

of community. This new sense of community cannot evolve naturally

by itself. It needs to important devices to align and direct. Intellectual

production and its alignments and directions are the constative powers of

artistic expression. The new democracy has to be inspired by democratic

theory and though on every step. Similarly the dynamic and constantly

changing texture of art is necessary for the formation of an astatic

democratic platform. This pursuit emerging within the new urban texture

is a matter in itself.

The new global capital is building new cities. This is a new urban texture

that allows the inner movement and liquidity of the capital. The most

important aspect of the new city is that it is gentrified. This is not a choice

but a need in terms of the new capital, because the new city is also the

realization of a certain aesthetic visuality.

Performing gentrification through new artistic institutions is a wise choice.

The income produced by new museums, art spaces and galleries is a

planned and systematic application. This means that art creates a new

policy of circulation on the grounds of the city. This art that meets the

expectations of upper classes still has its own critical, social identity.

More importantly, art should interrelate with large communities. That

kind of art will have the real critical power. That kind of art is a field of

resistance itself. With this aspect, it is sure that the relationship between

art and community will appear as opposition and resistance. A “real”

democracy is only real as long as it gives the opportunity to oppose

and resist. This is why the relationship between art and community is a

necessity and expectation today, more than ever.

Having the characteristics of a metropolis in any aspect, Istanbul

is an important laboratory in this sense. The capital it attracts, the

transformation it undergoes, and finally the artistic activity and production

articulated to these turns Istanbul into a new focal point that needs to

be observed in a new way. It is sure that we are witnessing a phase that

the relations between capital and politics are turning into the relations

between capital and art. But the real question is, within the gentrification

it undergoes, how much place Istanbul will give to artistic discourse. Will

this art form a platform of resistance in the social grounds that remains

from the transformation areas with a global architectural language; or

will those “new” areas actually open a door for the pluralist, variable,

provocative art?

A city, which has never been close to the language of social art in any

way, even today, is going to determine its character as much as it

answers these questions while it globalizes.

 

http://icemagazine.contemporaryistanbul.com/files/document/ice-10-arsiv-k_69470.pdf


http://contemporaryistanbul.com
http://kundtundhandel.com
http://licht-christoph.at
http://kielnhofer.com

Toplumsal Sanat ve Güncel Dinamikleri

İstanbul bir Laboratuvar mı?

Hasan Bülent Kahraman

 

20. yüzyıldan 21. yüzyıla geçiş sadece zamansal bir sürekliliğe işaret

etmiyor ve bir doğallıkla gerçekleşmiyordu. Zamanın kendi sürekliliği doğal

olarak bizi 21. yüzyıla taşıyacaktı. Kaldı ki, 21. yüzyıl aynı zamanda Batı

metafiziğinde çok önemli bir yeri olan “bin yıl” kavramına da açılıyordu.

İnsan ilişkileri doğallığın kültürel bir platformda ve zihinsel çabalarla

dönüştürülmesine dayandığından ve bütün insanlık çabası o doğallığı bu

düzlemlerde aşmak, hatta dizginlemek olduğundan 20. yüzyıl yerini 21.

yüzyıla çok derin bir düşünsel kırılmanın eşiğinde bıraktı.

21. yüzyıla girilirken en önemli olgu modernite düşüncesinin aldığı

büyük eleştiri ve yaşadığı büyük parçalanmaydı. Bir manada insanlığı

homojenleştirme olarak geliştirilmiş ve Batı metafiziğinin “dışarıdaki”

toplumlara yerleştirilmesi olarak özetlenebilecek bu modernleşme

anlayışını, her ulus 20. yüzyıl boyunca belki farklı yöntemlerle kabul etti

ama sonuç aynıydı: devlet öncelikli ve devlet önderliğinde sistematik bir

dönüşüm. Bu dönüşüm iki büyük taşıyıcı üstüne oturacaktı: geçmişin,

gerekirse bütün kültürel bagajla birlikte reddi ve öznenin yani insan tekinin

devletin güdümü doğrultusunda yeniden kurgulanması.

Öznenin ortadan kaldırılması olarak da adlandırılabilecek bu metot

büyük totaliter rejimlerin çıkmasını doğallaştırıyordu. 20. yüzyıl o rejimler

tarafından ortadan kaldırılmış milyonlarca insan demektir.

21. yüzyıla evrilirken ilk itiraz bu sistematiği kuran radikal rasyonalitenin

hegemonyasına yönelikti. Çünkü, Weber sonrasında devlet ve organon’u

olan bürokrasi rasyonalitenin temerküz noktasıydı. Descartesçı radikal

rasyonalite son kertede insan bilincinin, gene insan bilincine tutsak

edilmesiydi. Doğayı kontrol aracı olarak öne çıkan bilim bu anlayışta

bireyin öznelliğine yer bırakmayan bir üst kategoriye dönüşmüştü.

Öznenin yeniden ortaya çıkması ve kendisinde saklı olan değerler

bütününü öne almak istemesi bir kimlik problemidir. Buna elbette hafıza

ve mekan politikaları eklenebilir. “Bugünde hatırlamak” olan Proustgil

hafıza ve onun işlemesine olanak sağlayan tesadüfler, kendiliğindenlikler,

yeni anlayışta çok seçmeci ve çok bilinçli bir anımsama politikasıyla terk

ediliyordu. Artık Bergsoncu bir zaman bütünlüğüne de gerek yoktu.

Özne kendi varlığını kendi iradesiyle kuracak kişiydi yeni algı içinde.

Böyle bir kabul sadece devlet kavramının hızla geri itilmesine yol açmakla

kalmadı. Publicum yani toplumsallık (Türkçedeki yanlış çevirisiyle

‘kamusallık’) olgusunu da yeniden öne itti. Bu yenilenme daha önceki

anlayışta tek olan toplum/kamu kavramının yerini toplumlar kavramına

bırakmasıyla başlar. toplumlar dediğimiz şeye topluluklar (communities)

demek de mümkündür. Topluluklar bir kere ortaya çıktı mı ilk elde mekan

politikaları değişecekti. Mekanın homojen ve üniform insanı barındıran

dikey derinliği şimdi yerini farklılıkların bir arada bulunması anlamına gelen

bir yatay genişliğe bırakacaktı. Dar bir alanda birbiriyle çatışmayan ama

birbiriyle “sürtünen”, öylelikle de etkileşen farklılıkların bir arada bulunması

toplumsal alanın yeni formlarını meydana getiriyor şimdi.

Buna mukabil toplumsalın oluştuğu mekan artık sadece topolojik,

doğrudan doğruya “yere”/zemine ait bir olgu değil. 21. yüzyıl hiç

beklemediği bir şekilde kendisini elektronik medyanın sağladığı yeniliklerle

birlikte neredeyse ürküntü veren bir sanallık içinde buldu. Plato’nun

“tiyatrosallık” bağlamında, son diyaloğu Nomo’ide şiddetle eleştirdiği

“güruh” şimdi sadece amfitiyatroda veya agora’da değil. Her yerde.

Sadece tiyatroya gidenler arasında değil iletişim ve ortak düşünce

oluşturma yetisi. Her yerde. Üstelik üretilen artık “ortak düşünce” değil

“ortak olmayan” düşüncelerdir.

Böyle bir yapı içinde sanat ne ifade eder?

Sorunun cevabı iki noktada gizli. Birincisi, bu stadium demokrasiyle

ilgili bir meseledir. Çoğulcu, farklılıklara dayalı, karşılıklı etkileşimlerden

beslenen bir demokrasi 21. yüzyılın ütopyası değil realitesidir. İkincisi,

eğer böyle bir demokratik durumdan söz açılabiliyorsa, o takdirde, sanat-

toplumsallık ilişkisi de yeni bir evreye geçecektir.

Sanat-toplumsallık ilişkisinin yeni evresi sanatın görünürlüğünü

kaçınılmazlaştırıyor. Kendisi çoğulcu, kendi içinde farklılığa dayalı bir

üretim olan sanat, bu özellikleriyle, yeni toplumsallığın nirengi noktasıdır.

Yeni toplumsallık kendi kendine, doğal bir şekilde gelişemez. İki önemli

hiza ve istikamet aracına ihtiyaç duyar. Zihinsel üretim ve ona bağlı

düzeltmeler, yol göstermelerle sanatsal ifadenin saptayıcı gücü. Yani, yeni

demokrasi her aşamada demokratik kuram ve düşünceden bazı esinler

almak zorundadır. Aynı şekilde sanatın dinamik ve sürekli değişen dokusu

statik olmayan bir demokratik platformun oluşması bakımından zaruridir.

Böyle bir arayışın yeni kentsel doku içinde can bulması başlı başına bir

konu olacaktır.

Yeni ve küresel sermaye yeni kentler inşa ediyor. Sermayenin iç hareketini

sağlayacak, akışkanlığını sürekli kılacak bir yeni kentsel dokudur bu.

Yeni kentin en önemli özelliği mutenalaşmasıdır. Bu bir tercih değil yeni

sermaye bakımından ihtiyaçtır. Çünkü, yeni kent aynı zamanda belli bir

estetik görselliğin realizasyonudur.

Mutenalaşmanın yeni sanatsal kurumlar üstünden yapılması akıllıca bir

iştir. Yeni müzelerin, yeni sanat kurumlarının, galerilerin meydana getirdiği

alanların ürettiği rant planlı ve sistematik bir uygulamadır. Bu sanatın

kentsel zeminde yeni bir dolaşım politikası yaratmasına tekabül ediyor.

Daha üst sınıfların ve daha güçlü sermaye kesiminin beklentilerine yanıt

veren bu sanat her şeye rağmen kendisine ait bir eleştirel, toplumsal

kimliğe sahiptir.

Ama ondan daha önemlisi sanatın geniş toplumsallıklarla ilişki kurmasıdır.

Asıl eleştirel güç o sanattın elinde olacaktır. Bu özelliği taşıyan sanatın

kendisi bir direniş alanıdır. Böylesi bir özelliğiyle sanat ve toplumsallık

ilişkisinin muhalefet ve direniş olarak belireceği muhakkak. “Gerçek” bir

demokrasi de muhalefet ve direniş olanağı sağladığı ölçüde hakikattir.

Bu bakımdan sanatın toplumsallıkla/kamusallıkla ilişkisi bugün her

zamankinden daha ziyade bir ihtiyaç, bir zaruret ve bir beklentidir.

Yeni metropol özelliklerini her bakımdan taşıyan İstanbul bu açıdan

önemli bir laboratuvar bugün. Bir yandan çektiği sermaye, diğer yandan

yaşadığı dönüşüm, nihayet bunlarla eklemlenmiş sanatsal etkinlik ve

üretim İstanbul’u ayrı bir gözle bakılması gereken bir odağa dönüştürüyor.

Sermaye siyaset ilişkilerinin şimdi sermaye-sanat ilişkilerine dönüştüğü

bir evreye tanıklık ettiğimiz muhakkak. Ama asıl soru yaşadığı soylulaşma

içinde İstanbul’un kentsel mekan olarak ne ölçüde sanatsal söyleme

yer vereceğidir. Küresel bir mimarlık dilinin öne çıktığı büyük dönüşüm

alanlarından arta kalan toplumsal zeminde mi bu sanat bir direniş

platformu oluşturacaktır; yoksa bizatihi o “yeni” mekanlar da çoğulcu,

değişken, tahrik eden bir sanata kapı aralayacak mıdır?

Hiçbir biçimde, bugün dahi, toplumsal sanat diline ve gerçeğine yakın

durmamış, onu tanımamış bir kent, küreselleşirken bu soruları cevapladığı

oranda karakterini tayin edecektir.